Ngày 1/12, Hội thảo quốc gia “Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo - Động lực phát triển kinh tế số” do Trường Đại học Mở Hà Nội phối hợp với Học viện Chính sách phát triển và Ngân hàng PVcomBank tổ chức tại Hà Nội. Hội thảo thu hút hơn 300 đại biểu từ trường đại học, cao đẳng, cơ quan doanh nghiệp, viện nghiên cứu trong cả nước tham dự theo hình thức trực tiếp và trực tuyến.
Trong bối cảnh kinh tế thế giới đang chuyển dịch sâu rộng sang mô hình phát triển dựa trên tri thức và công nghệ, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo đã trở thành nền tảng cốt lõi của năng lực cạnh tranh quốc gia. Những mô hình tăng trưởng truyền thống dựa vào lao động giá rẻ và khai thác tài nguyên đang dần chạm tới giới hạn.
Việt Nam nếu muốn bứt phá, cần xác lập một không gian phát triển mới dựa trên tri thức, dữ liệu, công nghệ và sáng tạo. Hội thảo là dịp để nhìn nhận, phân tích và định hướng những trụ cột cho hành trình chuyển đổi đó.
“Kinh tế số ngày nay chuyển hóa căn bản cách thức tạo ra giá trị: từ tài sản hữu hình sang tài sản dữ liệu; từ mô hình tuyến tính sang mô hình nền tảng; từ cạnh tranh bằng quy mô sang cạnh tranh bằng tri thức, thuật toán và khả năng sáng tạo. Điều này cho thấy khoa học – công nghệ – đổi mới sáng tạo không phải là hệ quả của kinh tế số, mà chính là động lực kiến tạo nên nền kinh tế số”, TS.Bùi Thanh Sơn, Phó Hiệu trưởng, trường ĐH Mở HN phát biểu khai mạc hội thảo.
Hội thảo tập trung phân tích các xu hướng mới của đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; những yêu cầu cấp thiết trong hoàn thiện thể chế, phát triển hạ tầng và thúc đẩy hệ sinh thái doanh nghiệp số.
Các vấn đề lớn được tập trung thảo luận gồm: làm thế nào để Việt Nam thoát khỏi “bẫy gia công công nghệ” và từng bước hình thành năng lực sáng tạo công nghệ nội sinh? Điều này đòi hỏi sự thay đổi mạnh trong chính sách đầu tư cho khoa học – công nghệ, từ chỗ hỗ trợ ứng dụng sang tạo điều kiện phát triển công nghệ mới, công nghệ lõi.
Tiếp đến cần xác định những cơ chế chính sách đột phá để chuyển đổi từ nền kinh tế ứng dụng công nghệ sang nền kinh tế tạo ra công nghệ. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy mô hình “Nhà nước kiến tạo – doanh nghiệp trung tâm – đại học động lực tri thức” là trụ cột căn bản.
TS Nguyễn Thị Thu Hương, Trưởng khoa kinh tế, trường đại học Mở Hà Nội trong phần trình bày của mình đã nêu bật tầm quan trọng của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo trong việc chuyển đổi số và phát triển kinh tế số bền vững.
Thúc đẩy Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo- Động lực phát triển kinh tế số của Việt Nam ở giai đoạn này theo TS Võ Xuân Hoài, Phó giám đốc, Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia, Bộ Tài chính có nền tảng vững chắc, thể hiện bằng quyết tâm chính trị và chính sách cụ thể:
Nghị quyết 57 số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; Luật “Khoa học Công nghệ và đổi mới sáng tạo (sửa đổi 2025) - bước đột phá về thể chế, lần đầu tiên đưa khái niệm “công nghệ chiến lược” vào luật; Quyết định số 1017/NQ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chương trình “Phát triển nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050”; Luật An ninh mạng, Luật viễn thông…cùng các nghị định chính phủ về cơ chế, chính sách hợp tác công tư trong lĩnh vực phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số…
Tại Hội thảo, TS. Nguyễn Hữu Xuyên, Phó Viện trưởng, Viện Chiến lược và Chính sách, Bộ KH&CN thông qua tham luận “Chính sách phát triển kinh tế số dựa vào Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo” đã chỉ rõ 6 điểm quan trọng thay đổi về vai trò, vị trí của Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.
Đó là: Chuyển từ “Hỗ trợ” sang “Dẫn dắt” (lực kéo chính, không chỉ làm nền tảng hỗ trợ); Chuyển từ “Riêng rẽ” sang "Tích hợp” (Ba nội dung trở thành ba trụ cột thống nhất, tương hỗ cùng phát triển); Chuyển từ phát triển hạ tầng vật lý, phân tán sang hạ tầng số, gắn với bảo đảm an ninh công nghệ; Chuyển từ chú trọng đầu vào sang chú trọng đầu ra; Chuyển từ chiến lược “Bắt kịp” sang “Song hành và vượt lên”; chuyển từ Nhà nước “Quản lí” sang Nhà nước “Kiến tạo”.
Một yêu cầu cấp thiết để Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo trở thành động lực phát triển kinh tế số theo GS.TS Nguyễn Kim Truy - Nguyên Bí thư Đảng ủy, Nguyên Viện trưởng Viện Đại học Mở Hà Nội (nay là Trường ĐH Mở Hà Nội) cần bắt đầu từ đổi mới tư duy và phát triển nguồn nhân lực số.
“Ở đây tôi muốn nhấn mạnh chính sách sử dụng nhân tài. Nếu không có chính sách tốt, chúng ta không thể kêu gọi, tập hợp được nguồn lực cùng tham gia đổi mới sáng tạo. Hiện nay, việc đổi mới sáng tạo là hoàn toàn đúng, phù hợp xu thế thời đại nhưng cần phải bắt đầu từ đổi mới tư duy, có kỹ năng, có cơ sở hạ tầng và nhân lực chất lượng cao”, GS.TS Nguyễn Kim Truy phân tích thêm.
Kinh tế số không thể được dẫn dắt bởi những con người chỉ có kỹ năng thao tác, mà phải là những con người có năng lực phân tích dữ liệu, tư duy hệ thống, sáng tạo trên nền tảng công nghệ và thích ứng với thay đổi nhanh chóng. Điều này đặt ra yêu cầu cải cách giáo dục đại học, tăng cường gắn kết giữa đào tạo – nghiên cứu – doanh nghiệp, và hình thành các môi trường học tập suốt đời.
Sau phiên tổng thể, hội thảo tiếp tục với 2 phiên song song về “Cơ chế, chính sách, nguồn lực thúc đẩy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo” và “Ứng dụng công nghệ số và phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực kinh tế”./.
