Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 22 nghị quyết, 16 chỉ thị và nhiều công điện liên quan thị trường bất động sản, nhà ở xã hội, đạt được những kết quả tích cực. Thực hiện Đề án phát triển 1 triệu căn nhà ở xã hội đến năm 2030, lũy kế đến nay, cả nước có 696 dự án nhà ở xã hội đang được triển khai với quy mô 637 nghìn căn, đã hoàn thành 128.600 căn. Từ đầu năm đến nay, đang triển khai đầu tư hơn 123 nghìn căn, đã hoàn thành 62 nghìn căn. Từ giờ cuối năm cần cố gắng đạt mục tiêu gần 100 nghìn căn.
Tuy nhiên, thị trường nhà ở xã hội vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập; giá nhà ở đặc biệt là tại các đô thị lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng…vẫn còn cao hơn nhiều so với thu nhập người dân. Một số địa phương còn chưa thực sự quan tâm việc xét duyệt đối tượng mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội, gây bức xúc trong dư luận xã hội.
Mới đây, hình ảnh hàng trăm người dân đã đổ về điểm tiếp nhận hồ sơ dự án nhà ở xã hội CT3 Kim Chung ở xã Thiên Lộc, Hà Nội để xếp hàng chờ xuyên đêm giữ chỗ làm thủ tục mua nhà ở xã hội lại tiếp tục làm cho câu chuyện nhà ở xã hội nóng hơn bao giờ hết. Đặc biệt đây không phải là lần đầu tiên xảy ra hiện tượng này, trước đó ở một số dự án nhà ở xã hội khác cũng đã diễn ra tình cảnh tương tự
Trao đổi với PV VOV2, TS Trần Xuân Lượng, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu đánh giá thị trường bất động sản cho rằng, dưới góc nhìn của một nhà nghiên cứu và nhìn vào cả một quá trình phát triển của thị trường bất động sản ở Việt Nam trong suốt thời gian vừa qua, có thể thấy hiện tượng này xảy ra không chỉ đối với nhà ở xã hội mà kể cả đấu giá đất. Điều này phản ánh công tác tiếp nhận và xét duyệt hồ sơ vẫn thiếu đồng bộ, thiếu chuẩn hóa và còn lúng túng trong tổ chức.
“Trong kinh tế học người ta xét tới 2 yếu tố. Thứ nhất là nguồn cung, thứ hai là lợi ích”, TS Lượng phân tích.
Về nguồn cung, thực tế, nhu cầu sở hữu nhà ở vừa túi tiền tại Hà Nội ngày càng lớn trong khi giá chung cư thương mại liên tục leo thang tới gần 100 triệu đồng/m2. Điều này khiến nhiều người thu nhập thấp và trung bình đang đổ xô tìm kiếm các dự án nhà ở xã hội có giá “mềm” hơn. Đối dự án nhà ở xã hội CT3, CT4 - Kim Chung, xã Thiên Lộc với tổng cộng hơn 1.100 căn. Giá bán tạm tính là 18,4 triệu đồng/m2 (đã gồm VAT, phí bảo trì), tính sơ bộ 1 căn hộ tại đây dao động khoảng từ 900 triệu đồng đến 1,3 tỷ đồng, được cho là hấp dẫn so với thị trường nhà ở Hà Nội.
Theo TS. Trần Xuân Lượng, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu đánh giá thị trường bất động sản, để giải quyết căn cơ tình trạng hàng nghìn người chen nhau nộp hồ sơ ở một số dự án nhà ở xã hội cần giải pháp ngắn hạn và giải pháp dài hạn.
Về ngắn hạn, ông Lượng cho rằng, cần nhanh chóng bổ sung thêm một quỹ nhà dành cho nhóm trung lưu - những người có khả năng chứng minh thu nhập và công việc ổn định. Ông Lượng phân tích: Hiện nay, nhóm trung lưu cũng rất khó tiếp cận nhà thương mại vì giá quá cao, nhưng lại “vênh” điều kiện so với nhà ở xã hội. Nếu có một quỹ nhà phù hợp như “quỹ nhà bình ổn”, họ sẽ chuyển hướng sang đó, từ đó giảm áp lực đổ dồn vào nhà ở xã hội.
Về dài hạn, ông nhấn mạnh việc quy hoạch và mở rộng không gian đô thị mới là giải pháp gốc rễ. Theo ông, thành phố phải giãn mật độ dân cư ra khỏi khu vực trung tâm thông qua việc phát triển hệ thống giao thông công cộng như tàu điện, xe buýt nhanh, và hình thành các đô thị vệ tinh.
Cũng theo tiến sĩ Lượng, minh bạch trong tiếp nhận và xét duyệt hồ sơ là chìa khóa củng cố niềm tin của người dân. Khi toàn bộ quá trình được số hóa, lưu vết và công khai theo từng giai đoạn, người dân sẽ không còn cảm giác “mập mờ” hay lo lắng về việc ưu tiên, bỏ sót hoặc nhầm lẫn. Danh sách hồ sơ đủ điều kiện, không đủ điều kiện và lý do từ chối cần được công bố công khai, bảo đảm mỗi hồ sơ đều được đánh giá công bằng, đúng quy định pháp luật. Các cơ quan chức năng cần xây dựng một quy trình chuẩn bắt buộc cho toàn bộ quá trình tiếp nhận, xét duyệt và công bố kết quả hồ sơ mua nhà ở xã hội. Đây không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn là bước tiến quan trọng nhằm minh bạch hóa, hiện đại hóa lĩnh vực nhà ở xã hội, bảo đảm quyền lợi chính đáng của người dân.
Về phía cơ quan quản lý nhà nước, để chấn chỉnh tình trạng này, mới đây, Bộ Xây dựng cũng có công yêu cầu địa phương chấn chỉnh quy trình tiếp nhận hồ sơ, bảo đảm minh bạch và an ninh trật tự.
Bộ đề nghị các nơi triển khai biện pháp bảo đảm quy trình tiếp nhận minh bạch, đúng quy định và yêu cầu Sở Xây dựng đẩy nhanh tiến độ các dự án để sớm đưa vào khai thác.
Tất cả dự án phải công khai thông tin ít nhất 30 ngày trước khi nhận hồ sơ, đăng tải đồng thời trên trang của Sở Xây dựng, UBND cấp xã và trên báo địa phương.
Sở Xây dựng cùng các cơ quan liên quan có trách nhiệm hướng dẫn người dân chuẩn bị hồ sơ, xác nhận đối tượng, điều kiện thu nhập và điều kiện nhà ở theo mẫu quy định.
Địa phương phải chỉ đạo công an phối hợp UBND cấp xã và chủ đầu tư bảo đảm an ninh trật tự tại điểm nhận hồ sơ, tránh tụ tập đông người.
Danh sách người đủ điều kiện mua hoặc thuê mua sau khi ký hợp đồng phải được công khai trên trang của Sở Xây dựng để phục vụ hậu kiểm. Các lực lượng chức năng cần xử lý nghiêm môi giới trái phép, thu tiền giữ chỗ, rao bán “suất ngoại giao” và công khai vi phạm để cảnh báo.
Chủ đầu tư tuân thủ quy trình, công bố đầy đủ thông tin dự án và gửi về sở xây dựng, UBND cấp xã để đăng tải. Khi nhận hồ sơ trực tiếp, phải bố trí nhiều điểm tiếp nhận, chia theo khung giờ hoặc khu vực cư trú và có lực lượng hỗ trợ; nếu lượng hồ sơ vượt khả năng, cần có phương án dự phòng và thông báo kịp thời.
Bộ cũng khuyến khích áp dụng hình thức nộp hồ sơ trực tuyến, phát hồ sơ online để giảm tải. Người dân được khuyến cáo chỉ tìm hiểu thông tin qua kênh chính thống, làm việc trực tiếp với chủ đầu tư, không tin vào “suất ngoại giao” và chịu trách nhiệm về tính trung thực của hồ sơ.
