Mời nghe cuộc trao đổi giữa phóng viên VOV2 với Luật sư Trần Xuân Tiền – Trưởng văn phòng luật sư Đồng đội:
Pháp luật Việt Nam cho phép mang thai hộ nhưng chỉ giới hạn trong phạm vi nhân đạo, với những quy định rất chặt chẽ nhằm bảo đảm quyền lợi của cả bên nhờ mang thai hộ, người mang thai hộ và đặc biệt là đứa trẻ sinh ra.
Theo Khoản 22 Điều 3 Luật Hôn nhân và gia đình 2014, mang thai hộ vì mục đích nhân đạo là việc người phụ nữ tự nguyện, không vì thương mại, mang thai giúp cặp vợ chồng mà người vợ không thể sinh con, dù đã áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản. Việc này được thực hiện bằng cách lấy noãn của người vợ và tinh trùng của người chồng để thụ tinh trong ống nghiệm, rồi cấy vào tử cung của người mang thai hộ.
Việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo phải được thực hiện trên cơ sở tự nguyện của các bên và được lập thành văn bản. Khi đó, để có thể tiến hành việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo, các bên thực hiện phải đáp ứng các điều kiện cụ thể như sau:
* Đối với cặp vợ chồng người người mang thai hộ:
Cặp vợ chồng chỉ có có quyền nhờ người mang thai hộ khi có đủ các điều kiện theo quy định tại khoản 2 Điều 95 Luật Hôn nhân và gia đình 2014, bao gồm:
- Có xác nhận của tổ chức y tế có thẩm quyền về việc người vợ không thể mang thai và sinh con ngay cả khi áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản;
- Vợ chồng đang không có con chung;
- Đã được tư vấn về y tế, pháp lý, tâm lý.
* Đối với người được nhờ mang thai hộ:
Theo khoản 3 Điều 95 Luật Hôn nhân và gia đình 2014, người được nhờ mang thai hộ phải có đủ các điều kiện sau đây
- Là người thân thích cùng hàng của bên vợ hoặc bên chồng nhờ mang thai hộ;
- Đã từng sinh con và chỉ được mang thai hộ một lần;
- Ở độ tuổi phù hợp và có xác nhận của tổ chức y tế có thẩm quyền về khả năng mang thai hộ;
- Trường hợp người phụ nữ mang thai hộ có chồng thì phải có sự đồng ý bằng văn bản của người chồng;
- Đã được tư vấn về y tế, pháp lý, tâm lý.
Ngoài ra, việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo không được trái với quy định của pháp luật về sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản.
Thế nhưng, thực tế, lợi dụng khát khao được làm bố, mẹ của các cặp vợ chồng hiếm muộn, các đối tượng dụ dỗ những phụ nữ có hoàn cảnh khó khăn để mang thai hộ. Hành vi này trực tiếp xâm phạm đến chế độ quản lý nhà nước về sinh sản bằng phương pháp kỹ thuật cũng như tính nhân đạo của việc mang thai hộ, xâm phạm chế độ hôn nhân và gia đình được pháp luật bảo vệ.
Cuối tháng 2, Tòa án nhân dân thành phố Huế mở phiên xét xử vụ án "tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại". Theo cáo trạng, từ năm 2022 đến năm 2023, biết có nhiều cặp vợ chồng hiếm muộn, cặp đôi đồng tính nữ muốn có con, Trương Thị Thùy Trinh (42 tuổi) trú tại phường An Đông, quận Thuận Hóa, thành phố Huế đã tìm kiếm phụ nữ đang có khó khăn về tài chính, sẵn sàng nhận mang thai hộ. Để bổ sung hồ sơ nộp vào các bệnh viện thực hiện các vụ tổ chức mang thai hộ, Trinh đã thuê người làm giả giấy tờ. Sau khi nghị án, hội đồng xét xử đã tuyên phạt Trương Thị Thùy Trinh 3 năm 5 tháng tù về tội "tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại" và "sử dụng con dấu hoặc tài liệu giả của cơ quan, tổ chức".
Đầu tháng 8 vừa qua, Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an thông tin về đường dây mang thai hộ xuyên quốc gia quy mô lớn do đối tượng người Trung Quốc tên Wang cầm đầu. Đây là đường dây tội phạm chuyên nghiệp và sử dụng các đối tượng ở các quốc gia khác nhau, trong đó Việt Nam làm "chân rết", tìm kiếm phụ nữ có hoàn cảnh kinh tế khó khăn muốn kiếm tiền bằng hình thức mang thai hộ, đẻ thuê... Đường dây này đã tổ chức được khoảng 100 ca mang thai hộ, hưởng lợi số tiền lớn. Các đối tượng cầm đầu đã sử dụng công nghệ thông tin, mạng máy tính viễn thông để chia tách công đoạn thực hiện hành vi phạm tội nhằm qua mặt lực lượng chức năng. Vụ việc đang được tiếp tục điều tra làm rõ.
Luật sư Trần Xuân Tiền – Trưởng văn phòng luật sư Đồng đội cho biết, hành vi mang thai hộ vì mục đích thương mại có thể bị xử lý theo Điều 60 Nghị định 82/2020/NĐ-CP quy định về hành vi vi phạm quy định về sinh con, cụ thể:
- Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi mang thai hộ vì mục đích thương mại.
- Biện pháp khắc phục hậu quả: Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này.
Ngoài ra, căn cứ Điều 187 Bộ luật Hình sự 2015, tội tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại được quy định rõ:
• Người nào tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại thì bị phạt tiền từ 50 đến 200 triệu đồng, hoặc cải tạo không giam giữ đến 2 năm, hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm.
• Nếu phạm tội có tình tiết tăng nặng như: tổ chức cho từ 2 người trở lên, phạm tội nhiều lần, lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức, hoặc tái phạm nguy hiểm, thì mức hình phạt sẽ tăng nặng lên từ 1 đến 5 năm tù.
• Người phạm tội còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung: phạt tiền từ 10 đến 50 triệu đồng, hoặc cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hay làm công việc nhất định trong thời hạn từ 1 đến 5 năm.
