Có 3 loại đái tháo đường ở trẻ em. Thứ nhất là đái tháo đường type 1 (do hệ miễn dịch phá hủy tế bào sản xuất insulin), thứ hai là đái tháo đường type 2 (do lối sống, ăn uống không lành mạnh), và thứ 3 là trẻ sơ sinh mắc đái tháo đường (còn gọi là đái tháo đường đơn gen khởi phát từ rất sớm).
Trao đổi với VOV2, TS.BS Bùi Phương Thảo - Phó GĐ Trung tâm nội tiết chuyển hóa và di truyền, BV Nhi TW cho biết, 10 năm trước, BV chỉ tiếp nhận khoảng vài trường hợp trẻ em mắc đái tháo đường mỗi năm nhưng những năm gần đây, có khoảng 70-80 trẻ đái tháo đường type 1, 20 trẻ đái tháo đường type 2 và nhiều trẻ sơ sinh mắc đái tháo đường được chẩn đoán hằng năm.
“Số lượng trẻ mắc đái tháo đường tăng hơn cho thấy rằng có nhiều thứ thay đổi trong cơ thể của các thế hệ trẻ đến bây giờ. Chúng ta biết được trên nền gen không thay đổi gì cả, vẫn là người Việt. Tuy nhiên, số bệnh nhân đái tháo đường type 1 tăng có thể do nhiều yếu tố tác động, trong đó có yếu tố môi trường như tiền sử bệnh nhân đã từng nhiễm một loại virus nào đó. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng trẻ đã từng nhiễm rubella có nguy cơ mắc đái tháo đường cao hơn trẻ không bị nhiễm rubella. Vài năm trở lại đây, có dịch Covid-19 thì có 2 cơ chế tác động vào tự miễn, tế bào beta đạo tụy sản sinh ra insulin, do vậy nó có thể vừa gây tăng tỷ lệ đái tháo đường type 1 nhưng cũng có thể gây tình trạng đái tháo đường đặc biệt khác. Còn đối với trẻ đái tháo đường type 2 là do chế độ ăn uống sai cách, ăn không kiểm soát, tăng cân quá mức gây nên khiến trẻ bị rối loạn chuyển hóa” - TS.BS Bùi Phương Thảo cho biết.
Có khoảng 50% trẻ mắc đái tháo đường type 1 được phát hiện khi đã rơi vào tình trạng cấp cứu, phổ biến là nhiễm toan xeton do thiếu insulin kéo dài. BS Bùi Phương Thảo cho rằng, nguyên nhân là do cha mẹ, các cơ sở y tế chưa thấy được triệu chứng rõ ràng, chưa chẩn đoán được ngay lập tức hoặc thậm chí bỏ sót chẩn đoán khi thăm khám.
Như trường hợp của em Nguyễn Việt Dũng 10 tuổi, ở Hải Phòng được phát hiện đái tháo đường cách đây chỉ mới vài ngày. Khi đó em có biểu hiện mệt mỏi, gia đình tưởng men gan của em tăng cao nên đưa em đi kiểm tra men gan, không ngờ khi đến BV Nhi TW làm xét nghiệm máu thì chỉ số đường huyết đã lên 16, Dũng được bác sĩ chỉ định phải nhập viện ngay.
Bà Nguyễn Thị Mai, bà ngoại của Dũng cho biết, cách đây 3 năm, sau một lần bị nhiễm Covid-19, từ đó sức khỏe của Dũng yếu hơn, men gan luôn ở mức cao. Bị bệnh nhưng Dũng lại không có chế độ ăn lành mạnh, thói quen ăn thịt không ăn rau và uống đồ ngọt nhiều khiến em bị mắc đái tháo đường lúc nào không hay.
“Ở nhà cháu cứ bảo mệt lắm, cho đi bệnh viện ở Hải Phòng khám điều chỉnh men gan rồi nhưng cháu vẫn kêu mệt thì định lên BV Nhi TW khám kiểm tra men gan xem sao không ngờ lại bị đái tháo đường phải nhập viện, bây giờ BS đang theo dõi thì mới đưa ra phác đồ điều trị. Cháu bị đái tháo đường do 2 nguyên nhân: vừa do hệ quả của men gan tăng vừa do chế độ ăn uống chỉ thích thịt, không thích rau. Cháu nặng 65kg rồi. Dạo gần đây thấy cháu uống nhiều nước hơn bình thường thì chỉ nghĩ là cháu tập thể dục thì khát nước, không nghĩ bị đái tháo đường” - bà Mai chia sẻ.
Điều trị trẻ em mắc đái tháo đường khác với người lớn. Đối với người lớn, thời gian đầu có thể dùng thuốc nhưng ở trẻ em thì cần thiết phải tiêm insulin ngay từ đầu và suốt đời để đảm bảo sự kiểm soát đường máu của trẻ tốt, giảm biến chứng tổn thương võng mạc, thận… Còn về chế độ ăn, vì trẻ đang độ tuổi phát triển nên không được kiêng khem quá mức, trẻ vẫn cần ăn để đưa dinh dưỡng vào cơ thể nhưng gia đình nên chọn loại thực phẩm có lượng đường thấp. Kèm theo đó là trẻ cần vận động hợp lý.
“Trẻ đã chẩn đoán đái tháo đường thì tiêm thuốc đầy đủ, không tự ý bỏ thuốc Tuy nhiên liều thuốc không quá cứng nhắc. Ví dụ nếu buổi trưa trẻ đi ăn tiệc thì cha mẹ có thể tiêm cho trẻ tăng thêm 10% liều thuốc so với liều thường ngày cháu tiêm hay theo dõi tự nhiên vài ba ngày chỉ số đường huyết 12-15mmol thì xem xét tăng liều buổi sáng lên 10% nghĩa là bố mẹ có thể điều chỉnh liều. Cha mẹ tuyệt đối không nghe mách bảo cho trẻ uống thuốc lá để giảm đường huyết mà bỏ liều tiêm. Thực tế đã có trường hợp phải cấp cứu do nhiễm toan xeton do uống thuốc lá thời gian dài” – BS Bùi Phương Thảo khuyến cáo.
Trẻ mắc đái tháo đường nếu kiểm soát đường huyết tốt có thể làm chậm quá trình khởi phát của các biến chứng và có cuộc sống sinh hoạt như người bình thường.
