Đầu tuần trước, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã đưa ra phát biểu gây tranh cãi, cho rằng Ukraine chịu trách nhiệm cho việc Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt nhằm vào lãnh thổ nước này. Ông còn gọi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky là “nhà độc tài không qua bầu cử”...
Chiến dịch đó đến khi nào mới chấm dứt, sau gần 3 năm diễn ra? Câu hỏi đó chưa ai có thể trả lời chắc chắn. Tuy nhiên, những phát biểu đó lại mở ra một cuộc thảo luận trong giới thể thao về khả năng Nga được phép quay trở lại các hoạt động quốc tế, nếu một thỏa thuận hòa bình được ký kết.
Vậy điều đó sẽ diễn ra như thế nào? Và Nga còn cách bao xa để có thể trở lại với thể thao đỉnh cao, đặc biệt là bóng đá quốc tế?
Điều gì đã xảy ra sau khi chiến tranh bùng nổ?
Tháng 2 năm 2022, Liên đoàn Bóng đá Thế giới (FIFA) và Liên đoàn Bóng đá châu Âu (UEFA) đã ra tuyên bố chung, thông báo đình chỉ tất cả các câu lạc bộ và đội tuyển quốc gia Nga tham gia các giải đấu của họ “cho đến khi có thông báo mới”.
“Bóng đá hoàn toàn đoàn kết ở đây và bày tỏ sự đồng cảm sâu sắc với tất cả những người bị ảnh hưởng ở Ukraine”, tuyên bố nêu rõ. “Chủ tịch của cả FIFA và UEFA hy vọng tình hình ở Ukraine sẽ sớm được cải thiện đáng kể để bóng đá có thể một lần nữa trở thành cầu nối cho sự đoàn kết và hòa bình giữa các dân tộc”.
Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) cũng thông báo rằng các vận động viên Nga và Belarus phải thi đấu dưới danh nghĩa “Vận động viên Trung lập Cá nhân” (AIN) tại Thế vận hội Paris 2024 do cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine. Tại Thế vận hội mùa hè 2024, chỉ có 15 vận động viên Nga tham gia ở các môn như quần vợt, chèo thuyền, đua xe đạp, thể dục dụng cụ và bơi lội.
Các đội bóng Nga – từ cấp câu lạc bộ đến đội tuyển quốc gia – đã không được tham gia các giải đấu châu Âu của UEFA kể từ khi bị đình chỉ, và họ cũng không tham gia vòng loại World Cup nam 2026, dự kiến khởi tranh vào tháng tới.
Lệnh đình chỉ vẫn đang có hiệu lực, và UEFA cho biết chưa có bất kỳ cuộc thảo luận nào về việc Nga trở lại. “Vấn đề này chưa được đề cập vào thời điểm hiện tại, và chúng tôi không có bình luận gì thêm”, UEFA khẳng định.
Ai đã nói gì?
Dù UEFA tuyên bố chưa thảo luận về việc đưa Nga trở lại các giải đấu câu lạc bộ và bóng đá quốc tế, Zoran Lakovic, Giám đốc các hiệp hội quốc gia của UEFA, đã phát biểu tại hội nghị bất thường của Liên đoàn Bóng đá Nga (RFU) trong tháng này. Ông bày tỏ hy vọng Nga sẽ trở lại với bóng đá vào năm 2025.
“Thể thao nên đoàn kết, không chia rẽ con người”, Lakovic nói, theo báo cáo của Izvestia, một tờ báo khổ lớn của Nga. “Nó cần hoàn toàn độc lập với ảnh hưởng chính trị. Thật không may, vào năm 2025, chúng ta không thấy điều này đối với các vận động viên Nga. Tôi hy vọng trong năm nay, thể thao Nga sẽ cuối cùng trở lại vị trí xứng đáng: đỉnh cao của thể thao châu Âu”.
Vào thứ Năm, Lord Sebastian Coe, Chủ tịch Liên đoàn Điền kinh Thế giới và là ứng cử viên cho vị trí Chủ tịch IOC tiếp theo, đã nói trên kênh YouTube Piers Morgan Uncensored rằng ông sẽ “xem xét kỹ lưỡng” việc cho phép Nga trở lại nếu ông được bầu làm Chủ tịch IOC và một thỏa thuận hòa bình được ký kết.
“Nếu chúng ta đạt được tình huống – và tôi hy vọng điều đó sẽ xảy ra – nơi có một thỏa thuận hòa bình đáp ứng sự hài lòng của cả hai bên, thì việc đưa mọi người trở lại với thể thao sẽ tốt hơn nhiều so với việc để họ đứng ngoài”, Lord Coe nhấn mạnh.
Điều gì đã dẫn đến lệnh đình chỉ của Nga?
Điều thú vị là RFU không bị đình chỉ – họ vẫn là thành viên của UEFA và FIFA. Chỉ có các đội bóng của Nga bị cấm tham gia thi đấu.
Sau chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga vào Ukraine vào tháng 2 năm 2022, các câu lạc bộ và đội tuyển quốc gia châu Âu nhanh chóng tuyên bố sẽ không thi đấu với các đối thủ Nga.
Phản ứng ban đầu của FIFA là cho phép Nga tiếp tục thi đấu dưới danh nghĩa “Liên đoàn Bóng đá Nga” mà không có quốc kỳ hay quốc ca Nga xuất hiện tại các trận đấu quốc tế. Tuy nhiên, họ nhanh chóng thay đổi quyết định, phối hợp với UEFA để cấm hoàn toàn Nga khỏi mọi giải đấu.
Quyết định này được Tòa án Trọng tài Thể thao (CAS) ủng hộ khi RFU kháng cáo lệnh đình chỉ.
Nga dự kiến tổ chức trận chung kết Champions League vào tháng 5 năm 2022, nhưng UEFA đã chuyển địa điểm sang Paris.
Năm 2023, UEFA từng công bố kế hoạch khôi phục đội U17 Nga tham gia Giải vô địch trẻ châu Âu năm sau đó. Tuy nhiên, sau phản ứng mạnh mẽ từ các hiệp hội thành viên, bao gồm cả Liên đoàn Bóng đá Anh (FA), UEFA đã rút lại kế hoạch.
“Nói với tư cách là FA Anh, chúng tôi đã nêu rõ quan điểm cách đây 18 tháng: chúng tôi sẽ không thi đấu với Nga ở bất kỳ lứa tuổi nào miễn là chiến tranh còn tiếp diễn”, Chủ tịch FA Debbie Hewitt phát biểu vào tháng 10 năm 2023. “Chúng tôi rất kiên định với lập trường đó. Đó là quan điểm mà chúng tôi vẫn giữ vững”.
Quy trình nào để đội bóng Nga trở lại?
Tại châu Âu, Ủy ban điều hành (ExCo) của UEFA sẽ cần phê chuẩn điều này. Điều 27 trong quy chế của UEFA quy định rằng các quyết định “sẽ được thông qua trong các cuộc bầu cử và bỏ phiếu nếu được hơn nửa số phiếu hợp lệ từ các thành viên có mặt ủng hộ”. Nếu kết quả bỏ phiếu hòa, Chủ tịch UEFA Aleksander Ceferin sẽ có quyền bỏ phiếu quyết định.
ExCo bao gồm Ceferin và tối đa 19 thành viên khác, trong đó 16 người được bầu bởi đại hội UEFA, 2 người từ Hiệp hội Câu lạc bộ châu Âu và 1 người từ Các giải đấu châu Âu. Tất cả thành viên đều có quyền bỏ phiếu như nhau.
Hiện tại, ExCo có 18 thành viên, nghĩa là cần ít nhất 10 phiếu ủng hộ để Nga trở lại bóng đá quốc tế.
Một trong những thành viên ExCo là Aleksandr Dyukov, Chủ tịch RFU kiêm Chủ tịch công ty dầu khí Gazprom Neft, một công ty con của tập đoàn quốc doanh Gazprom. Dyukov vẫn được tham dự các cuộc họp của ExCo.
Về phía FIFA, nếu ExCo của UEFA đã phê chuẩn việc Nga trở lại các giải đấu câu lạc bộ và bóng đá quốc tế, Hội đồng FIFA khó có khả năng ngăn cản điều đó. Các quyết định này thường được đưa ra ở cấp liên đoàn khu vực, và Hội đồng FIFA thường tôn trọng nguyên tắc đó. Hội đồng FIFA, gồm 37 thành viên, hiện không có đại diện nào từ Nga.
Nga có thể thi đấu tại World Cup 2026 không?
Do không tham gia vòng loại cho giải đấu này, khả năng Nga được tham dự ở giai đoạn muộn là cực kỳ thấp, đặc biệt khi quyết định của CAS vẫn còn hiệu lực.
Nguy cơ kiện tụng từ các hiệp hội thành viên khác cũng sẽ rất lớn nếu Nga được phép tham gia World Cup – giải đấu do Canada, Mexico và Hoa Kỳ đồng tổ chức – mà không qua vòng loại.
Việc tham dự Giải vô địch châu Âu (EURO) 2028, do Anh, Scotland, Wales và Cộng hòa Ireland đồng tổ chức, có khả năng cao hơn nếu việc Nga trở lại được bỏ phiếu thông qua trước khi vòng loại bắt đầu vào tháng 3 năm 2027.
Trước đây, RFU từng cân nhắc rời UEFA để gia nhập Liên đoàn Bóng đá châu Á (AFC) sau lệnh đình chỉ, nhưng vào tháng 12 năm 2023, RFU đã bỏ phiếu nhất trí phản đối đề xuất này.
Với việc vòng loại World Cup của AFC đã bắt đầu, cùng thời gian cần thiết để chuyển đổi liên đoàn, Nga không có cơ hội gia nhập AFC và giành vé dự World Cup năm sau theo cách đó.
Người Nga đầu tư vào Premier League trở lại?
Sau chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga, chính phủ Anh đã mô tả Roman Abramovich là “một oligarch thân Kremlin” và liệt ông vào danh sách nhiều cá nhân Nga bị trừng phạt, buộc ông phải bán Chelsea Football Club.
Hiện tại, không có cầu thủ bóng đá Nga nào chơi ở Premier League, và cũng không có câu lạc bộ hàng đầu nào bán cầu thủ sang Nga kể từ khi chiến tranh bắt đầu. Premier League cũng đã đình chỉ hợp đồng 6 năm với kênh truyền hình Nga Match TV, dự kiến bắt đầu từ mùa giải 2022-23.
Liệu người Nga có thể mua một đội bóng hàng đầu hay không là câu hỏi phức tạp hơn một câu trả lời đơn giản “có” hay “không”.
Về lý thuyết, một cá nhân Nga không bị chính phủ Anh trừng phạt vẫn có thể mua một câu lạc bộ ở Premier League hoặc English Football League – và điều này vẫn khả thi bất chấp cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine.
Tuy nhiên, để làm được điều đó, họ vẫn cần vượt qua bài kiểm tra chủ sở hữu và giám đốc (OADT) của Premier League. Liên đoàn đã cập nhật quy định về OADT sau khi Abramovich buộc phải bán Chelsea, trong đó nêu rõ một cá nhân sẽ không vượt qua bài kiểm tra nếu họ “trở thành Người bị Hạn chế bởi Lệnh trừng phạt của Vương quốc Anh”.
Nếu là một tổ chức Nga muốn mua câu lạc bộ, sổ tay của Premier League quy định rằng họ sẽ không vượt qua OADT nếu “họ hoặc bất kỳ giám đốc, nhân viên nào của họ là đối tượng của Lệnh trừng phạt Anh”.
