Nằm trong dòng chảy văn hóa cổ truyền của đất Tổ Vua Hùng, Làng Dòng xưa (nay là xã Xuân Lũng, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ) là địa danh nổi tiếng vì tinh thần hiếu học. Điển hình như dòng họ Nguyễn Ba Ngành, dòng họ Nguyễn Tam Sơn, Nguyễn Đình, dòng họ Lê... đều có nhiều danh nhân đỗ đạt thành tài. Phát huy truyền thống của quê hương, hội NCT xã đã thành lập ban khuyến học thu hút hơn 1 nghìn người tham gia. Ông Nguyễn Đình Chính - Phó Chủ tịch Hội Khuyến học xã cho biết, để thúc đẩy phong trào khuyến học, khuyến tài phát triển, những năm qua, Hội đã chỉ đạo các chi hội, ban khuyến học các dòng họ xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, quan tâm động viên, khen thưởng kịp thời các tập thể, cá nhân tiêu biểu trong công tác khuyến học, tạo động lực để mỗi người tiếp tục nỗ lực, đưa phong trào khuyến học, khuyến tài đi vào chiều sâu, có hiệu quả.
Ở Xuân Lũng, dòng họ Nguyễn Ba Ngành được xem là dòng họ lớn, nổi tiếng với nhiều đời đỗ đạt, làm quan, được ghi danh tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám. Hoạt động khuyến học của dòng họ luôn được chọn là mô hình điểm ở địa phương. Hiện dòng họ có hơn 1.000 hộ. Hàng năm có từ 30 - 40 cháu đỗ đại học và đạt giải học sinh giỏi được các cấp khen thưởng. Những người cao tuổi trong dòng họ luôn quan tâm, chỉ bảo cho con cháu, các thế hệ sau phải có tâm huyết với cội nguồn, phải học hành đến nơi đến chốn để xứng danh với truyền thống của quê hương làng Dòng.
Gia đình ông Nguyễn Hữu Lược luôn được người dân trong xã nể phục vì thành tích học tập của các con. Dù cuộc sống gia đình còn nhiều khó khăn nhưng 4 người con của ông ai cũng học giỏi thành tài.
Dù đã có lúc vì thương bố mẹ vất vả, các con có ý định nghỉ học nhưng ông bà nhất quyết không đồng ý. Ông thường nhắc nhở các con, bao giờ nhịn được ăn thì mới được nhịn học. Để các con được đến trường ông bà không nề hà bất cứ việc gì. Khi được hỏi về bí quyết nuôi dạy các con thành đạt, ông Lược cho rằng, đó là nhờ sự cần cù, chịu khó, thuận vợ, thuận chồng.
Hiện nay, nhiều dòng họ, gia đình đã có cách làm hay, sáng tạo, góp phần đẩy mạnh phong trào học tập suốt đời như: triển khai bộ tiêu chí công nhận các danh hiệu “Gia đình học tập”, “Dòng họ học tập”, “Cộng đồng học tập”, “Đơn vị học tập”, từ đó tạo sự đồng thuận, ủng hộ của các chi hội và hội viên trong xã. Ông Nguyễn Đình Chính - đại diện dòng họ Nguyễn Đình cho biết: “Chúng tôi đã học hỏi ở nhiều nơi để xây dựng quy chế, nội quy về việc khuyến học khuyến tài. Chúng tôi mời các cháu đoạt giải, đỗ đại học cùng các cụ cao niên, phụ huynh về tại nhà thờ để trao giải và làm lễ báo công, nghe lịch sử truyền thống của dòng họ, động viên các cháu gắn bó với dòng tộc, với quê hương, từ đó các cháu sẽ có động lực học tập tốt hơn.”
Để có nguồn quỹ trao thưởng, động viên con, cháu, Hội đã huy động quỹ khuyến học bằng 2 nguồn, đó là do các gia đình trong họ đóng góp và con, cháu trong họ ủng hộ, tài trợ. Trong năm học 2021 - 2022, quỹ đã thu được số tiền hơn 100 triệu đồng để trao thưởng cho con, cháu có hoàn cảnh khó khăn nhưng đạt thành tích cao trong học tập. Em Nguyễn Thị Lan Hương tâm sự: “khi được nhận những phần thưởng ý nghĩa này em rất xúc động và biết ơn sự quan tâm của các bác trong hội khuyến học, học bổng này sẽ giúp chúng em vươn tới tương lai, giúp chúng em được tiếp tục đến trường …”
Nằm trong vùng quê có bề dày lịch sử, những người dân của Làng Dòng xưa luôn giữ vững truyền thống yêu nước, đoàn kết, hiếu học, không ngừng xây dựng quê hương, dòng họ ngày một phát triển, xứng đáng là vùng quê văn hiến./.
