Theo các khuyến cáo và hướng dẫn điều trị tăng huyết áp, một người được coi là kiểm soát tốt bệnh tăng huyết áp khi đáp ứng hai yêu cầu sau:
- Một là trị số huyết áp tốt, tức là huyết áp tối đa dao động từ 120 đến dưới 130 mmHg với người dưới 70 tuổi; từ 130 đến dưới 140 mmHg ở người trên 70 tuổi, kèm theo HA tối thiểu dưới 80 mmHg. Đây là ngưỡng đo tại phòng khám, nếu đo huyết áp tại nhà thì trị số huyết áp có thể thấp hơn từ 5-10 mmHg. Ngoài ra, trị số huyết áp cũng có thể thấp hơn nếu người bệnh dung nạp thuốc tốt.
- Hai là sự thay đổi huyết áp trong ngày hay còn gọi là biến thiên huyết áp phải ổn định và trong ngưỡng bình thường. Do đó, bệnh nhân nên tự theo dõi huyết áp hàng ngày, ít nhất là một lần sau khi ngủ dậy và một lần trước khi đi ngủ.
Tuy nhiên, trong thực tế, có nhiều bệnh nhân dù sử dụng thuốc huyết áp theo đơn của bác sĩ hoặc đổi qua nhiều loại thuốc mà vẫn chưa đạt được huyết áp mục tiêu.
Phân tích về các nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, BS Nguyễn Tuấn Hải, Trưởng khoa C6, Viện Tim mạch quốc gia – Bệnh viện Bạch Mai cho biết bên cạnh những trường hợp tăng huyết áp kháng trị thực sự (chiếm tỉ lệ khoảng 15% bệnh nhân tăng huyết áp) thì đa số những trường hợp chưa đạt được huyết áp mục tiêu, có thể là do các nguyên nhân sau:
- Cả bác sĩ và bệnh nhân theo dõi huyết áp và đo huyết áp chưa chính xác;
- Bệnh nhân không tuân thủ điều trị;
- Phác đồ điều trị chưa tối ưu.
- Bệnh nhân đang dùng một số thuốc hoặc chế phẩm gây tăng huyết áp tạm thời như: thuốc tránh thai, thuốc tăng hoạt tính giao cảm, thuốc giảm đau chống viêm không steroid, thuốc đông y chứa cam thảo hoặc corticoid.
Việc không đạt được huyết áp mục tiêu khiến bệnh nhân dễ rơi vào trạng thái lo lắng. Do đó, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ về tình trạng này trong những lần tái khám để tìm ra nguyên nhân và hướng khắc phục.
“Với những trường hợp bệnh nhân chưa đạt được huyết áp mục tiêu, để chẩn đoán và phân biệt tăng huyết áp kháng trị và giả kháng trị, bác sĩ sẽ hỏi kỹ người bệnh, kiểm tra lại các thuốc đang dùng, đo huyết áp nhiều lần, đo cả 2 tay trong điều kiện chuẩn, cho đeo máy đo huyết áp theo dõi 24 giờ gọi là holter huyết áp để loại trừ hội chứng tăng huyết áp áo choàng trắng và hướng dẫn người bệnh tự theo dõi huyết áp đúng tại nhà.” – bác sĩ Nguyễn Tuấn Hải cho biết.
Để việc điều trị tăng huyết áp có hiệu quả, đạt được huyết áp mục tiêu, bác sĩ Nguyễn Tuấn Hải hướng dẫn, bệnh nhân nên tích cực và chủ động tham gia vào quá trình kiểm soát huyết áp của bản thân.
“Trước hết, khi được cho thuốc hoặc thay đổi thuốc, người bệnh nên hỏi bác sĩ: Thuốc này thuộc nhóm gì? Có tác dụng phụ gì cần chú ý không? Có loại thuốc, thực phẩm hay thảo dược nào cần tránh khi dùng thuốc này không? Và phụ nữ trong độ tuổi sinh nở nên hỏi thêm: trong khi dùng thuốc này, tôi có thể có thai, hay cho con bú được không? Trong quá trình dùng thuốc, bệnh nhân cần tuân thủ điều trị, tự theo dõi huyết áp đúng và thường xuyên. Đo huyết áp đúng là đo ở tư thế ngồi, tựa lưng, đặt tay trên bàn ngang ngực. Chỉ đo khi đã nghỉ tối thiểu 5 phút, không bị nhịn tiểu. Đo bằng băng cuốn phù hợp với máy đo huyết áp chuẩn. Bệnh nhân nên theo dõi trị số huyết áp tối thiểu 2 lần mỗi ngày và ghi ra giấy. Mang giấy này theo đưa cho bác sĩ trong lần khám tiếp theo. Khi đi khám không cần nghỉ thuốc mà bệnh nhân vẫn uống thuốc bình thường.” – BS Nguyễn Tuấn Hải hướng dẫn.
Cùng với việc dùng thuốc, người bệnh nên chú ý thực hiện chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học, hợp lý để kiểm soát huyết áp tốt hơn, giảm các biến cố do bệnh lý này gây ra.
“Người bệnh nên giảm ăn mặn, tức là giảm Natri. Ví dụ 1 thìa cà phê 5 ml nước mắm tương đương 1g Natri, 1 thìa cà phê bột canh Hải Châu tương ương 10g Natri. Người tăng huyết áp chỉ ăn từ 1 – 2 gr Natri/ngày. Đồng thời, bệnh nhân tăng huyết áp nên tăng cường ăn thực phẩm giàu chất xơ, rau củ quả tươi; hạn chế thức ăn chứa acid béo no, đồ ăn nhanh, nước ngọt có ga, bia rượu. Ăn nhiều cá có thể giúp giảm huyết áp, đặc biệt khi kết hợp với giảm cân. Ngừng hút thuốc lá, thuốc lào. Bệnh nhân cũng nên thực hiện vận động, luyện tập hàng ngày …Tập luyện thể dục không chỉ làm giảm huyết áp ít nhất 5 – 7 mmHg mà còn giảm 20 – 25% nguy cơ tử vong.” – BS Nguyễn Tuấn Hải cho biết.
Huyết áp là căn bệnh cần điều trị suốt đời. Dùng thuốc đều đặn dưới sự kiểm soát và hướng dẫn của bác sĩ, kết hợp với áp dụng lối sống khoa học, thăm khám định kỳ ... sẽ giúp bệnh nhân giữ được trạng thái sức khỏe ổn định.
