Lao động ở khu vực phi chính thức có vai trò quan trọng và có đóng góp rất lớn đối với sự phát triển về kinh tế, xã hội. Tuy nhiên, tỷ lệ bao phủ Bảo hiểm xã hội (BHXH) với đối tượng này hiện rất thấp.

Theo thống kê của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, cả nước hiện có gần 18 triệu lao động phi chính thức, chiếm khoảng 57% lực lượng lao động. Trong số này, có đến 97,9% chưa tham gia BHXH, chỉ có 0,2% được đóng BHXH bắt buộc, còn lại 1,9% đóng BHXH tự nguyện. Tỷ lệ này trái ngược hoàn toàn với lao động ở khu vực chính thức khi có tới 80,5% đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc. Số liệu thống kê còn cho thấy tiền lương bình quân mỗi tháng của lao động phi chính thức thấp hơn đáng kể so với lao động chính thức ở tất cả các vị trí việc làm.

Các chuyên gia trong lĩnh vực an sinh xã hội cho rằng có những bất cập trong chính sách. Có thể kể đến là mức đóng với BHXH tự nguyện, hiện tại người tham gia phải tự đóng tới 22% theo mức đóng họ lựa chọn tham gia trong khi với BHXH bắt buộc, người lao động chỉ phải đóng 8% trong tổng số 26% của mức đóng họ tham gia; Về chế độ thụ hưởng, với người tham gia BHXH bắt buộc, họ được hưởng 5 chế độ cơ bản, gồm ốm đau; thai sản; tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; hưu trí; tử tuất, trong khi đó, người tham gia BHXH tự nguyện chỉ được hưởng hai chế độ, gồm hưu trí và tử tuất; Thời gian đóng để được hưởng chế độ lương hưu, quy định như hiện tại cũng là quá dài,…

Theo bà Nguyễn Hoàng Yến, Quản lý chương trình, Viện phát triển sức khỏe cộng đồng ánh Sáng (LIGHT), nếu không sớm điều chỉnh chính sách để nâng cao độ bao phủ BHXH ở khu vực lao động ở khu vực phi chính thức thì sẽ gây ra những hệ lụy về an sinh xã hội. “Một chính sách chỉ thu hút được người tham gia khi đối tượng thấy các quyền lợi, sự mong đợi của mình được đáp ứng trong cả ngắn hạn và dài hạn nếu chẳng may gặp rủi ro hoặc hạn chế về sức khỏe, bệnh tật”, bà Yến nêu quan điểm. Trên cơ sở đó, bà Yến kiến nghị sớm điều chỉnh quy định về mức đóng, thời gian đóng, đồng thời đề nghị Ngành Bảo hiểm xã hội thay đổi cách tiếp cận theo hướng phục vụ người tham gia với các sản phẩm, chế độ lợi ích phù hợp hơn, hấp dẫn hơn và đa dạng hơn.

Nghe bài viết dưới đây: