Hội thảo nhằm tổng kết, đánh giá những thành tựu nổi bật của văn học, nghệ thuật Việt Nam trong 50 năm qua, với sự tham dự của gần 100 đại biểu là các chuyên gia, nhà nghiên cứu, cán bộ quản lý, văn nghệ sĩ đến từ các viện nghiên cứu; các trường đào tạo văn hóa, nghệ thuật; các nhà hát, đơn vị nghệ thuật; hội văn học nghệ thuật chuyên ngành ở Trung ương và địa phương; cơ quan truyền thông.
Phát biểu tại hội thảo, ông Hoàng Hà, Tổng Biên tập Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật cho biết, văn học nghệ thuật luôn được Đảng ta xác định là lĩnh vực rất quan trọng và đặc biệt tinh tế của văn hóa. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, văn học nghệ thuật đã hoàn thành sứ mệnh vẻ vang đồng hành cùng dân tộc, phản ánh, cổ vũ và thôi thúc quân và dân ta đánh thắng giặc ngoại xâm, giành độc lập, tự do, thống nhất đất nước, đi lên chủ nghĩa xã hội, với đại thắng mùa Xuân 1975.
Tiếp tục mạch nguồn truyền thống cách mạng ấy, 50 năm qua, văn học nghệ thuật nước nhà luôn bám sát thực tiễn và hơi thở cuộc sống, thể hiện khát vọng chân, thiện, mỹ, góp phần bồi đắp tâm hồn, tư tưởng, tình cảm và khí phách con người Việt Nam... Nhiều tác phẩm văn học đã được dịch ra nước ngoài; nhiều chương trình nghệ thuật đã được giới thiệu đến bạn bè quốc tế thông qua các ngày văn hóa, tuần văn hóa; một số tác phẩm điện ảnh đoạt giải thưởng quốc tế… qua đó, góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam ra thế giới.
"Có thể nói, chưa bao giờ văn nghệ sĩ có nhiều điều kiện thuận lợi để công bố, phổ biến các sáng tạo như hiện nay. Đảng và Nhà nước luôn dành sự quan tâm đặc biệt cho văn hóa nói chung và văn học nghệ thuật nói riêng. Điều này được thể hiện qua các chủ trương, chính sách hỗ trợ, khuyến khích sự tìm tòi, tôn trọng tự do sáng tạo của văn nghệ sĩ. Nghị quyết 23-NQ/TW về tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới đã khẳng định văn học, nghệ thuật “là nhu cầu thiết yếu, thể hiện khát vọng chân, thiện, mỹ của con người; là một trong những động lực to lớn trực tiếp góp phần xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội và sự phát triển toàn diện của con người Việt Nam”, ông Hồng Hà nhấn mạnh.
PGS.TS Nguyễn Toàn Thắng, nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa và Phát triển, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng, đội ngũ văn nghệ sĩ, trí thức trên khắp mọi miền của Tổ quốc đều rất tâm huyết với đất nước và dân tộc, đã chủ động kế thừa những tinh hoa văn học, nghệ thuật trước 1975, tiếp tục khẳng định những giá trị ưu việt của văn học, nghệ thuật cách mạng Việt Nam, mạnh dạn đột phá, sáng tạo, phát triển tư duy nghệ thuật trên những tầm cao mới, đáp ứng tốt yêu cầu hội nhập, góp phần chấn hưng, xây dựng và phát triển nền văn hóa, văn học, nghệ thuật Việt Nam.
Các đại biểu tại hội thảo cũng cho rằng, bên cạnh những thành tựu đạt được, lĩnh vực văn học nghệ thuật vẫn còn những hạn chế, đó là sự thiếu vắng những tác phẩm có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, phản ánh đúng tầm vóc của sự nghiệp đổi mới, có sức lay động mạnh mẽ công chúng. Còn có những tác phẩm nặng về giải trí, dễ dãi chạy theo thị hiếu tầm thường; một số tác phẩm phản ánh sự bế tắc, u tối, xa rời thực tiễn cuộc sống.
Cùng với đó, nghệ thuật truyền thống gặp nhiều khó khăn trong việc duy trì hoạt động. Công tác lý luận, phê bình cũng đã có những thành tựu nhất định nhưng chưa tương xứng với kỳ vọng. Chính sách cho văn học nghệ thuật vẫn còn những vướng mắc, bất cập…
Để đảm bảo sự phát triển bền vững cho văn học nghệ thuật Việt Nam nói chung và sân khấu nghệ thuật truyền thống nói riêng trong bối cảnh hội nhập, NSUT Lộc Huyền, Nhà hát tuồng Việt Nam đề xuất giải pháp xây dựng và phát triển nghệ thuật sân khấu truyền thống trong thời kỳ hội nhập: Sau khi sáp nhập ba nhà hát tuồng, chèo, cải lương, cần có chính sách rõ ràng để giải quyết chế độ cho một số nghệ sĩ được về hưu trước tuổi một cách hợp lý. Các chương trình biểu diễn nghệ thuật đại diện cho nền văn hóa truyền thống Việt Nam cần được ưu tiên và có vị thế xứng đáng trong các nhiệm vụ chính trị lớn của quốc gia. Đặc biệt, cần có một chế độ bồi dưỡng đặc thù dành cho các nghệ sĩ kịch hát truyền thống, phản ánh đúng tính chất lao động và sự cống hiến của họ...
"Mức thù lao cho các tác giả, đạo diễn và những người làm công tác quản lý, sáng tạo cũng cần được nâng cao, tương xứng với chất xám và công sức họ bỏ ra. Chính sách này sẽ là động lực quan trọng để thúc đẩy niềm yêu nghề, khuyến khích sự gắn bó, gìn giữ, sáng tạo và phát triển nghề".
Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, bối cảnh mới với những chuyển biến sâu sắc về công nghệ, thị trường, tư duy văn hóa... đã và đang đặt ra nhiều thách thức cho phát triển văn học nghệ thuật, đòi hỏi một bước chuyển mạnh mẽ trong tư duy và cách tiếp cận chính sách. Vì vậy, việc hoàn thiện thể chế, chính sách về văn học, nghệ thuật cần được xác định là nhiệm vụ trọng tâm, lâu dài, có tính hệ thống và chiến lược.
"Khi thể chế được kiến tạo theo tinh thần mở, nhân văn và tôn trọng sáng tạo; khi chính sách trở thành động lực thay vì rào cản; khi văn học nghệ thuật được nhìn nhận đúng như vai trò của nó - là hạt nhân của bản sắc và sức mạnh văn hóa - thì khi đó, con đường phát triển bền vững của đất nước sẽ được tiếp thêm một nguồn lực không thể thay thế. Đó không chỉ là trách nhiệm của những người làm chính sách mà là sứ mệnh chung của cả cộng đồng, để văn học nghệ thuật thực sự trở thành ánh sáng dẫn đường cho tâm hồn dân tộc và là hành trang không thể thiếu trên con đường vươn tới tương lai", PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.
Hội thảo cũng là diễn đàn khoa học để các chuyên gia, nhà quản lý, văn nghệ sĩ cùng nhau đánh giá, phân tích, trao đổi về những thành tựu nổi bật đạt được và đề xuất những giải pháp thiết thực, góp phần vào sự phát triển bền vững của văn học, nghệ thuật nước nhà trong kỷ nguyên mới./.
