Mỗi ngày hơn 8 tiếng làm việc tại một xưởng may mặc tại quận Nam Từ Liêm, Hà Nội, chị Hà Thị Lanh thường trở về nhà vào lúc 18h chiều với lỉnh kỉnh những túi thực phẩm sau khi tranh thủ tạt qua chợ. Vào bếp chuẩn bị bữa tối nhưng chị Lanh luôn có tâm trạng “chán ăn” từ mấy tuần qua.

Nấu xong bữa cơm mướt mải mồ hôi cộng với công việc cả ngày bận rộn khiến các bà nội trợ không còn hứng thú với các món ăn mình nấu.

Khổ nhất người già, sức khỏe yếu lại cộng thêm bệnh tật nên chuyện ăn uống ngày hè thường không được các cụ đón nhận nhiệt tình. Người cao tuổi thường từ chối các món ăn nhiều đạm, chỉ muốn ăn nhẹ, thậm chí ăn chút cháo hoặc chút cơm không với muối vừng hay nước mắm. Như chia sẻ của vợ chồng ông bà Lê Thị Chi ở quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. “Trời nóng, bệnh nhiều phải uống các loại thuốc nên người già lúc nào cũng cảm thấy mệt mỏi. Không ăn uống được gì nên con cái cũng phải tìm cách như truyền đạm hoa quả cho đỡ mệt”- vợ chồng ông bà Lê Thị Chi cho biết.

“Hôm nay ăn gì?” là câu câu hỏi thường trực của người nội trợ trong mùa hè. Và thời tiết nóng cũng đồng nghĩa với việc chế biến không thể quá cầu kỳ, với lý do đứng lâu trong bếp khá là nóng, chưa kể, nấu xong sẽ làm cho người nấu không còn muốn ăn vì quá mệt. Chính vì vậy, bà Nguyễn Thị Nghiêng nhà tại Định Công, Hoàng Mai cho rằng các món canh thanh nhiệt chính là lựa chọn của gia đình bà. “Thích chế biến đơn giản, ưu tiên các món canh mát hoặc các món luôn dễ ăn” – bà Nghiêng nói.

Không muốn ăn, nếu phải ăn thì cũng chỉ thích các món thanh mát, nhiều nước và ít đạm… Tuy nhiên, nếu áp dụng chế độ ăn đơn giản hoặc ăn ít vì chán ăn thì lâu ngày sẽ càng làm cho chúng ta trở nên mệt mỏi. Vậy làm thế nào để biết lượng calo chúng ta nạp vào cơ thể hằng ngày trong mùa hè? Và chế độ ăn trong mùa hè cần đảm bảo những nguyên tắc gì? PGS- TS Nguyễn Quang Dũng- Phó trưởng bộ môn Dinh dưỡng và an toàn thực phẩm- ĐH Y Hà Nội cho rằng, quan niệm mùa hè các món ăn thường có lượng năng lượng thấp là chính xác. “Các món ăn mùa hè thiên về các thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật như nước sắn dây, cam, chanh, dừa. Các loại rau như rau ngót, mùng tơi, đay, hoa thiên lý, rau dền, bầu, Nhìn chung, năng lượng từ rau và trái cây thường thấp, ít hơn so với những thực phẩm khác như gạo, đậu, đỗ. Trong 100gram rau chỉ có 20 kcal, 100gram gạo có tới 344kcal, 100gram thịt lợn nửa nạc nửa mỡ cũng cho chúng ta đến 260kcal” – PGS Nguyễn Quang Dũng giải thích.

Theo TS Dũng, lượng calo nạp vào cơ thể trong ngày hè nên được tính toán cẩn thận, đảm bảo đủ đối với từng đối tượng. “Lượng calo nạp vào cơ thể trong mùa hè có sự khác biệt một chút so với các mùa khác trong năm. Tùy thuộc vào tuổi, giới tính, vào thể trạng như khi mang thai, cho con bú, chế độ hoạt động thể lực như thế nào, có bệnh hay không thì nhu cầu nạp năng lượng vào cơ thể sẽ khác nhau. Ví dụ năng lượng của trẻ trai 15-19 tuổi ở mức lao động nhẹ sẽ là 2500kcal/ngày, mức này cao hơn trẻ gái với cùng mức hoạt động thể lực là 2110kcal/ngày”.

“Mùa hè, năng lượng cho chuyển hóa cơ bản của cơ thể giảm 25% dẫn tới mức năng lượng ăn vào của mùa hè thấp hơn mùa đông 20%”- TS Dũng cho biết thêm.

Thường lượng nước ngọt, nước hoa quả hay trái cây tươi sẽ được không ít người lựa chọn để giải nhiệt. Tuy nhiên, theo PGS Nguyễn Quang Dũng, các loại nước uống này có nhiều đường, do vậy, người trưởng thành, người cao tuổi, người đái tháo đường nên hạn chế hoặc không nên uống quá nhiều. “Năng lượng do đường ngọt đối với người trưởng thành không nên vượt quá 10% tổng năng lượng khẩu phần. Các chuyên gia khuyên nên uống 150ml nước sinh tố hoa quả không đường mỗi ngày sẽ cung cấp đủ lượng calo thiết yếu từ trái cây. Uống quá nhiều đồ uống có đường có thể sẽ bị thừa năng lượng”.

Những hôm trời nóng nực, oi bức, việc từ chối thịt, cá, thay vào đó là ăn nhiều rau hay uống nước canh đã trở thành nhu cầu và lựa chọn của không ít người, đặc biệt là những người cao tuổi, người có sức khỏe yếu hay người giảm cân. Người cao tuổi cần ít năng lượng hơn so với người trung niên. Tuy nhiên, không vì thế mà người cao tuổi tránh ăn hoặc từ chối ăn thịt cá hoặc chỉ ăn nước canh để giải nhiệt.

“Các chất sinh năng lượng cho cơ thể bao gồm chất đạm, chất đường, chất béo. Mỗi chất dinh dưỡng này có vai trò khác nhau so với cơ thể. Protein có vai trò tạo cơ bắp, tăng cường chức năng miễn dịch, rất cần thiết cho người cao tuổi, tham gia vào thành phần hormon, enzym, duy trì sức khỏe của da, tóc, móng, cơ xương khớp. Thịt cá có chứa đủ các axit amin thiết yếu, tỷ lệ axit amin thiết yếu cân đối và dễ hấp thu hơn so với các axit amin thực vật. Chế độ ăn chỉ có rau, nước canh sẽ dẫn đến thiếu chất, thiếu năng lượng làm tăng nguy cơ mắc bệnh đặc biệt với người cao tuổi, người có sức khỏe yếu” – PGS Nguyễn Quang Dũng khuyến cáo.

Vào mùa hè, cần có chế độ ăn với thức ăn thanh nhiệt, giải nhiệt, giúp thải bớt các chất độc hại ra khỏi cơ thể. “Thông qua các loại rau, nước sinh tố, nguyên tắc cần chú ý là uống vừa đủ, tránh đồ uống có đường ngọt. Chế độ ăn cần đa dạng có thịt cá, rau xanh, tinh bột, đảm bảo cung cấp đủ năng lượng chất đạm, chất béo, chất tinh bột, phù hợp từng lứa tuổi, với tình trạng sinh lý, bệnh lý và mức độ hoạt động thể lực”- PGS Nguyễn Quang Dũng tư vấn.